Gıdada sürdürülebilirliğin yolu israfı önlemekten geçiyor

Birleşmiş Milletler (BM) verilerine göre küresel gıda üretiminin yüzde 13’ü tedarik zinciri esnasında, yüzde 17'si ise satış sonrasında hanelerde ve işletmelerde israf edilirken uzmanlar, kayıp ve israf oranının gelişmiş ülkelerde tüketim aşamasında, gelişmekte olan ülkelerde ise üretim aşamasında daha yüksek olduğunu belirtiyor.

Genel 01.11.2023, 11:01
Gıdada sürdürülebilirliğin yolu israfı önlemekten geçiyor

AA'nın iklim krizinin önüne geçmede önem taşıyan karbon ayak izini azaltacak konulara odaklandığı "sürdürülebilir yaşam" dosyasının ikinci bölümünde gıda israfı ele alındı.

"Uluslararası Gıda Kaybı ve İsrafına Karşı Farkındalık Günü" dolayısıyla Birleşmiş Milletler (BM) Gıda Örgütü (FAO) ve BM Çevre Örgütü (UNEP) tarafından eylül ayında yayımlanan rapora göre dünya genelinde her yıl yaklaşık 11 milyar ton gıda üretiliyor.

Bu üretimin yüzde 13’ü hasattan satışa uzanan tedarik zinciri esnasında, yüzde 17’si de hanelerde, yiyecek sektörü faaliyetlerinde ve perakende satış esnasında israf ediliyor. Tedarik zincirinde israf edilen gıdanın yaklaşık yüzde 32'sini meyve ve sebze, yüzde 12,4'ünü et ve hayvansal ürünler oluşturuyor. Kişi başına düşen yıllık gıda israfı miktarı ise ortalama 74 kilogram.

Buna karşın dünya üzerinde 783 milyon kişi açlıkla mücadele ediyor, 3,1 milyar kişi sağlıklı bir şekilde beslenemiyor.

Raporu hazırlayan BM uzmanlarına göre, 2050'ye gelindiğinde, dünya nüfusunun öngörüldüğü gibi 9,6 milyar olması halinde, insanların gıda ihtiyacının bugünkü gibi karşılanabilmesi için dünya büyüklüğünde 3 ayrı gezegene ihtiyaç duyulacak.

Çalışmaya göre dünyanın birçok yerinde yürütülen tarımsal faaliyetler sürdürülebilir değil ve bu üretim şekilleri tarım alanlarının küçülmesine yol açıyor. Tarımsal gıda üretiminden kaynaklanan sera gazı emisyonu, dünyadaki toplam emisyonun üçte birini oluşturuyor ve bu üretim şekilleri biyoçeşitlilik ve su kaybına neden oluyor.

Uzmanlar, küresel gıda sisteminin aşırı iklim olayları karşısında savunmasız olduğuna dikkati çekerken, tarımsal gıda üretiminin küresel ölçekte iyileştirilmesi için bir an önce harekete geçilmesi çağrısında bulunuyor. Raporda, bu amaçla tarımda dayanıklılık ve verimlilik çalışmalarının gerçekleştirilmesi, tedarik zincirindeki gıda kaybını azaltmak için doğru lojistik yöntemleri ile iklim dostu teknolojilere yatırımlar yapılması gibi tavsiyeler yer alıyor.

"Tarımda sürdürülebilirlik, gıda krizinin en temel meselesi"

AA muhabirinin sorularını yanıtlayan Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü Başkanı ve İklim Değişikliği ve Sürdürülebilirlik Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. İlkay Dellal, tarımda sürdürülebilirliğin, gıda krizinin en temel meselesi olduğunu söyledi.

Nüfus ve gelir artışına bağlı olarak gıda talebindeki artış, doğal kaynaklar ve biyolojik çeşitlilik üzerindeki baskılar, çevre tahribatları ve iklim değişikliği gibi faktörlerin tarımda sürdürülebilirliği sınırlandırdığını bildiren Dellal, gıda güvencesinin birinci şartının gıdayı üreten tarım sektörünün devamlılığının sağlanması olduğunu vurguladı.

Pro. Dr. Dellal, "Tarımsal sürdürülebilirlik için, tarımsal gelirin, çiftçi ve ailesinin geçimini sağlaması, üretim ve yatırımları için yeterli olması gerekiyor. Kırsal alanda yaşayan bireylerin hayat standartları, kentlerdeki bireylerden geride kalmamalı. Su, toprak, bitki örtüsü ve hayvanlara saygılı üretim şekilleri benimsenmeli ve nihayetinde binbir zahmetle üretilen gıdanın, üretimden tüketime kadar tüm süreçlerde miktar ve kalite olarak korunması, kayıp ve israfın azaltılması gerekli." diye konuştu.

Gelişmişlik seviyesine göre israf çeşidi değişiyor

Üretilen gıdanın tedarik zincirinde kaybolma süreçlerine değinen ve her ürünün kayıp ve israfının ürünün özelliklerine ve ülkelerin gelişmişlik seviyelerine göre değiştiğini anlatan Dellal, şu bilgileri paylaştı:

"Kayıp ve israf oranı gelişmiş ülkelerde tüketim aşamasında, gelişmekte olan ülkelerde ise üretim aşamasında daha yüksek. Ürün gruplarında, çabuk bozulabilen ürünlerde arz zinciri içerisinde kayıp ve israf oranı daha fazla. Türkiye özelinde yaptığımız bir çalışmaya göre buğdayda tüm arz zinciri içerisinde yaklaşık yüzde 20 oranında kayıp ve israf oluşurken, domateste bu oran yüzde 53'e kadar çıkıyor."

Tedarik zinciri içerisinde bilginin artması ve teknoloji kullanımının gelişmesiyle ürün kayıplarının azalacağı değerlendirmesini yapan Dellal, "Tarladan sofraya kadar tüm zincirde işlemlerin zamanında ve doğru yapılması kayıp oranlarını azaltırken tüketici aşamasında farkındalık ve bilinçlendirme çalışmaları israfın engellenmesini sağlayacaktır." ifadelerini kullandı.

"Kent insanı gıdayı rafta bir ürün olarak gördüğünden daha kolay israf ediyor"

Kent insanının tabağına gelen gıdanın yolculuğunu bilmediğini, bunun da gıda israfının en önemli sebeplerinden biri olduğunu dile getiren Dellal, şöyle devam etti:

"Tarımsal üretim çok zahmetli ve riski çok olan bir süreç. Bazı ürünlerde çiftçinin ve ailesinin 7 gün 24 saat işletmesinin başında bulunması gerekiyor. Çünkü bir canlı ile uğraşıyor. Süt üreten bir ineğin yem ve suyunun her gün verilmesi, domatesin ortaya çıkması için dikilmesi, sulanması, çapalanması, tek tek toplanması gerekiyor. Bu kadar zahmetle, emekle üretilen bir ürünün kırsal kesimde atılması, kullanılmaması kente göre daha zor. Kırsal kesimde israf oranının düşük olması bunun bir nedeni. Gıdanın, kent insanı tarafından rafta bir ürün olarak görülmesi, daha kolay israf edilmesine neden oluyor."

Sürdürülebilir gıda için sistemdeki her aşamada bireylerin bilinçli olmasının gıda israfını azaltacağını kaydeden Dellal, ürünün üretim sürecinin farkına varma, ihtiyaç kadar satın alma, saklama ve kullanma koşullarına uyma, yeniden değerlendirme yöntemlerini bilme ve bunları çocuklardan başlamak üzere tüm bireylere eğitimlerle kazandırmanın, israfı önlemek için en önemli yollar olduğunu sözlerine ekledi.

Yorumlar (0)
12
hafif yağmur
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 33 86
2. Fenerbahçe 33 78
3. Beşiktaş 33 58
4. Samsunspor 33 57
5. Başakşehir 33 51
6. Eyüpspor 34 50
7. Göztepe 33 47
8. Konyaspor 34 46
9. Trabzonspor 33 46
10. Kasımpaşa 33 46
11. Antalyaspor 32 43
12. Gaziantep FK 33 42
13. Kayserispor 32 41
14. Rizespor 33 40
15. Alanyaspor 33 38
16. Bodrum FK 33 35
17. Sivasspor 34 35
18. Hatayspor 33 20
19. A.Demirspor 33 -2
Takımlar O P
1. Kocaelispor 38 72
2. Gençlerbirliği 38 68
3. Karagümrük 38 66
4. İstanbulspor 38 64
5. Bandırmaspor 38 64
6. Erzurumspor 38 64
7. Boluspor 38 61
8. Iğdır FK 38 58
9. Amed Sportif 38 57
10. Ahlatçı Çorum FK 38 54
11. Ümraniye 38 53
12. Esenler Erokspor 38 52
13. Sakaryaspor 38 51
14. Keçiörengücü 38 51
15. Manisa FK 38 48
16. Pendikspor 38 48
17. Ankaragücü 38 48
18. Şanlıurfaspor 38 40
19. Adanaspor 38 30
20. Yeni Malatyaspor 38 -21
Takımlar O P
1. Liverpool 36 83
2. Arsenal 36 68
3. Newcastle 36 66
4. M.City 36 65
5. Chelsea 36 63
6. Aston Villa 36 63
7. N. Forest 36 62
8. Brentford 36 55
9. Brighton 36 55
10. Bournemouth 36 53
11. Fulham 36 51
12. C.Palace 36 49
13. Everton 36 42
14. Wolves 36 41
15. West Ham United 36 40
16. M. United 36 39
17. Tottenham 36 38
18. Ipswich Town 36 22
19. Leicester City 36 22
20. Southampton 36 12
Takımlar O P
1. Barcelona 35 82
2. Real Madrid 35 75
3. Atletico Madrid 35 70
4. Athletic Bilbao 35 64
5. Villarreal 35 61
6. Real Betis 35 58
7. Celta Vigo 35 49
8. Rayo Vallecano 35 47
9. Mallorca 35 47
10. Valencia 35 45
11. Osasuna 35 45
12. Real Sociedad 35 43
13. Getafe 35 39
14. Espanyol 35 39
15. Sevilla 35 38
16. Girona 35 38
17. Alaves 35 35
18. Leganes 35 34
19. Las Palmas 35 32
20. Real Valladolid 35 16