Sigortası olmayanlar nasıl emekli olur?

Sosyal güvenlik denince ilk akla gelen konuların başında emeklilik yer alır. Çünkü emeklilik, çalışma hayatı sonrası için (çalışmadığınız dönem) bir gelir kapısıdır. Hem de kesintisiz ve süresiz.

Emeklilik için sistem üç şart arıyor.

Sigortalılık süresi, prim günü ve belli bir yaşı tamamlamak.

Bunların varlığı halinde emeklilik mümkündür.

Sistemde sigortalılık, işçiler, esnaf ve tacirler ile memurlar üzerine kuruludur.

Bu sigortalılık 4/a, 4/b ve 4/c diye adlandırılır.  4/c sigortalısı memurların sosyal güvenlik sistemine girişleri, primleri, hizmet süreleri gibi konular devlet tarafından yürütülür.

Dolayısıyla memurların sigortasız çalışma ya da primin yatırılmaması gibi sorunları yoktur.

İşçiler için sigortasız olmak kayıt dışı çalıştırılmak anlamına gelir. Ülkemizde kayıt dışı oranının %30’un üzerinde olduğu dikkate alınırsa çalışan 100 kişiden 30’u için çalışmalarının karşılığı emekliliğe dönüşmemektedir. Dolayısıyla sigortası olmayan kişi ne kadar çalışırsa çalışsın emekli olamayacaktır.

Esnaf ve tacirler oda kayıtları ve vergi işlemleri gibi sebeplerle Bağ-Kura tescil edilirler. Bu nedenle bu kişiler Bağ-Kur sigortalısıdırlar. Bağ-Kur sigortalılarının en büyük sorunu ise kendi Bağ-Kur primini yatırmakta yaşadıkları güçlüktür.

Primini yatıramayan Bağ-Kurlular emekli olmak istediklerinde birikmiş tüm borçlarını prim aslı, gecikme faizi ve gecikme zammıyla birlikte yatırmak zorundadır. Birikmiş tüm borçlarını yatırmayan Bağ-Kurlu kaç yıldır esnaflık/tacirlik yapmış olursa olsun emekli olamayacaktır.

Sigortası yapılmayan işçiler beş yıllık zamanaşımı süresine dikkat ederek hizmet tespit davası açabilirler. Bu davayı kazanırlarsa ve primleri yeterse emekli olabilirler. Bir de işyeri denetimi sırasında çalıştıkları anlaşılırsa en fazla bir yıl sigorta günü kazanabilirler.

Primini ödememiş Bağ-Kurluların borçları ve hizmetleri yasalarla askıya alınabiliyor.

Yani borç da görünmüyor hizmet de. Böyle durumlar için ihya adında bir uygulama var. Bağ-Kurlu askıya alınmış geçmiş dönemleri canlandırmak isterse primlerin güncellenmiş halini ödeyebiliyor. Burada en önemli konu, Bağ-Kurlu askıdaki hizmetinin tamamını canlandırabiliyor. Yani kendisine yetecek kadar süre için ödeme yapamıyor.  

Diyelim ki sigortanız hiç olmadı veya hizmet tespit davasını kaybettiniz ya da primlerinizi canlandırmadınız. Üzülmeyin 65 yaşınızı doldurduğunuzda emekli maaşınız yoksa ve çalışmıyorsanız, nafaka almıyorsanız, size bakacak bir kimse (nafaka yükümlüsü) yoksa Kaymakamlıktan muhtaçlık belgesi alarak yaşlılık aylığına başvurabilirsiniz.

Aylık yaklaşık 1.300 TL aylığınız olur. Tabi asgari ücretin üçte birinden az geliriniz olmak kaydıyla.